Қазіргі кезеңде криптовалюта туралы естімеу мүмкін емес. Бұл термин жаңалықтарда, форумдарда, әлеуметтік желілерде қолданылып жатады. Бірақ криптовалюта деген не және оны түсіну не үшін маңызды? Криптовалюта — бұл жай ғана кезекті сәнді тақырып емес, қаржы әлеміндегі тұтас революция. Криптовалютаның қалай жұмыс істейтінін білу заманауи технологияларға жақсырақ бейімделуге, олардың әлем экономикасына ықпалын түсінуге, тіпті, табыс табудың жаңа мүмкіндіктерін табуға көмектесе алады.
Бүгін біз криптовалютаның не екенін, оның қалай жұмыс істейтінін, қандай артықшылықтары мен тәуекелдері бар екенін айтамыз. Бұл ақпарат қаржы сауатын енді ғана арттыра бастаған жастарға ерекше пайдалы болары сөзсіз. Криптовалюта интернеттегі ақша ғана емес, бұл біздің ақша мен оны қолдануымыз туралы түсінігімізді өзгертетін тұтас экожүйе.
Криптовалюта деген не?
Бұл криптографиямен қорғалған цифрлық немесе виртуалды валюта. Бұл оны қолдан жасауға немесе екі рет қолдануға мүмкіндік бермейді. Бірақ оңай түсіндіріп көрейік. Қарапайым ақшаны, банкнот пен тиынды елестетіп көр. Оларды қолыңда ұстап тұрсың, басқа адамға бере аласың, бәрі оның шынайы екенін біледі. Криптовалютамен жағдай басқа. Ол тек цифрлық түрде болады, оны қорғау үшін күрделі математика мен компьютер алгоритмдері қолданылады.
Криптовалюта орталықтандырылмаған, яғни, оның ешқандай орталық орган, банктер немесе үкіметтер бақыламайды. Бұл оның дәстүрлі ақшадан ең үлкен айырмашылықтарының бірі. Криптовалютамен жасалатын транзакциялардың бәрі блокчейнде жазылып отырады. Бұл әр операция туралы ақпаратты сақтайтын деректер базасы. Яғни, әр адам ненің қашан болғанын тексере алады, бірақ жазылған деректерді ешкім өзгерте алмайды.
Танымал криптовалюталар
Криптовалюта мысалдары көп, бірақ солардың ішінде ең танымалы — Bitcoin (биткойн) және Ethereum (эфириум). Bitcoin — 2009 жылы Сатоши Накамото псевдонимі бар адам немесе адамдар тобы жасаған ең алғашқы және ең танымал криптовалюта. Ол криптовалюталардың эталонына айналып, осы күнге дейін көш бастап келеді. Ethereum — жай ғана валюта емес, тұтас платформа. Оның негізінде орталықтандырылмаған қосымшалар (DApps) жасауға болады. Ethereum сияқты жобалардың арқасында криптовалюталар кең таралып, мойындала бастады.
Криптовалюта жұмысының принциптері
Криптовалюта жоғарыда айтылған блокчейн технологиясы негізінде жұмыс істейді. Блокчейн — бұл әр блок транзакциялар туралы ақпаратты қамтитын блоктар тізбегі. Барлық қаржылық операция жазылған үлкен бухгалтерлік кітапты елестетіп көріңіз, бірақ бұл кітап барлығына қолжетімді және оны қолдан жасау мүмкін емес. Әр жаңа блок тізбектің соңына қосылады және алдыңғы блокқа сілтеме жасайды. Бұл бүкіл жүйені ашық және қауіпсіз етеді.
Блокчейннің негізгі ерекшеліктерінің бірі - оның орталықсыздандырылуы. Дәстүрлі қаржы жүйелерінде транзакциялар туралы ақпарат бір жерде - осы ақпаратты басқаратын банкте сақталады. Блокчейн жағдайында деректер бүкіл әлем бойынша көптеген компьютер (түйіндер) арасында бөлінеді. Бұл түйіндердің әрқайсысы блоктар тізбегінің толық көшірмесін сақтайды және транзакцияларды растау үшін басқа түйіндердің келісімі қажет. Бұл жүйені бұзуға немесе істен шығаруға мүмкіндік бермейді.
Жаңа блоктарды құру және оларды блокчейнге қосу процесі майнинг деп аталады. Майнерлер - бұл күрделі математикалық есептерді шешу үшін қуатты компьютерлерді пайдаланатын адамдар немесе ұйымдар. Есеп шешілген кезде, жаңа блок тізбекке қосылады, ал майнер криптовалюта түрінде сыйақы алады. Бұл процесс желінің жұмысын қолдау және оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізі.
Криптовалюта артықшылықтары
Енді криптовалютаның негізгі артықшылықтарын қарастырайық.
Банктерге тәуелді емес
Біріншісі - бұл орталықсыздандыру. Ақшаңыз банктер мен үкіметтерге тәуелді болмайды. Бұл оларды пайдалануда үлкен еркіндік береді. Сіз әлемнің кез келген нүктесінде жоғары комиссия төлеу немесе әдеттегі банк аударымдарымен болатындай бірнеше күн күтпей ақша жібере аласыз немесе ала аласыз.
Қауіпсіздік
Криптовалюталар деректерді қорғау үшін күрделі криптографиялық алгоритмдерді пайдаланады. Бұл әрбір транзакцияның шифрланғанын және рұқсатсыз кіруден қорғалғанын білдіреді. Сонымен қатар, блокчейннің арқасында әрбір транзакция ашық болады және өзгермейді. Бұл алаяқтық немесе қаражатты қайта жұмсау мүмкіндігін жояды.
Жылдамдық
Үшінші артықшылығы - бұл транзакциялардың жылдамдығы. Дәстүрлі банк аударымдары, әсіресе халықаралық аударымдар бірнеше күнге созылуы мүмкін. Ал криптовалютамен жасалатын транзакциялар бірнеше минут ішінде аяқталады. Бұл әсіресе шетелге тез ақша аудару немесе интернетте төлем жасаған кезде ыңғайлы.
Төмен комиссиялар
Криптовалюталар төмен комиссия ұсынады. Банктер мен төлем жүйелері көбіне аударымдар үшін, әсіресе халықаралық аударымдар үшін айтарлықтай сома алады. Криптовалюталармен бұл комиссиялар минималды, ал кейде мүлдем болмайды. Бұл оларды пайдаланушылар үшін тартымды етеді.
Инвестициялау мүмкіндігі
Көптеген адам криптовалюталарды өз жинақтарын көбейтудің бір тәсілі ретінде қарастырады. Мысалы, соңғы бірнеше жылда биткойнның бағасы айтарлықтай өсті, және оған ерте инвестиция салғандар айтарлықтай пайда тапты. Әрине, инвестицияларда тәуекелдер болады, бірақ бұл туралы кейінірек айтамыз.
Криптовалюталарды қолданудың нақты мысалдары көптеген салада бар. Мысалы, онлайн-саудада кейбір компаниялар биткойнмен төлем қабылдайды. Сонымен қатар, криптовалюталар халықаралық аударымдар, инвестициялар, сондай-ақ орталықсыздандырылған қосымшалар мен смарт-келісімшарттар жасау үшін пайдаланылады. Смарт-келісімшарттар - бұл екі жақ та мәміленің шарттарын автоматты түрде орындайтын өздігінен орындалатын келісімшарттар. Бұл технология жылжымайтын мүлік және қаржы сияқты салаларда қазірдің өзінде белсенді қолданылып жатыр.
Криптовалюталардың тәуекелдері мен кемшіліктері
Криптовалютаның артықшылықтарына қарамастан, оның кемшіліктері мен тәуекелдері де бар.
Құбылмалы баға
Ең маңызды тәуекелдердің бірі – құбылмалы баға. Криптовалюталардың бағасы қысқа уақыт аралығында күрт өзгеруі мүмкін. Мысалы, биткойнның бағасы бір күн ішінде бірнеше мың долларға өсуі немесе төмендеуі мүмкін. Бұл криптовалюталарды алып-сатарлар үшін тартымды етеді, бірақ сонымен бірге қарапайым пайдаланушылар мен инвесторлар үшін қауіп тудырады.
Жеткілікті түсінбеу
Криптовалюталар әлі де салыстырмалы түрде жаңа және жеткілікті зерттелмеген. Бұл көптеген адам мен компанияның олардың қалай жұмыс істейтінін және қандай тәуекелдер бар екенін толық түсінбеуіне әкеледі. Мысалы, құпия сөзді ұмытып қалсаңыз немесе ол сақталған құрылғыны жоғалтып алсаңыз, криптовалюта әмияныңызға қол жеткізуден айырылу қаупі бар. Банктерден айырмашылығы, криптовалюталарда қаражатқа қол жеткізуді қалпына келтіруге көмектесетін қолдау қызметі жоқ.
Реттеу
Әр түрлі елдерде криптовалюталарға әртүрлі көзқарас бар. Кейбір мемлекеттер оларды дәстүрлі қаржы жүйесіне қауіп деп санап, оларды пайдалануға толықтай тыйым салады. Басқа елдер криптовалюталарды өз экономикасына біріктіруге тырысады, бірақ мұны біртіндеп және сақтықпен жасайды. Бұл пайдаланушылар мен инвесторлар үшін белгісіздік тудырады, өйткені ережелер өзгеруі мүмкін және бұл криптовалюталардың бағасына теріс әсер етуі мүмкін.
Қауіпсіздік
Блокчейн сенімді технология саналса да, криптовалюта әмияндары мен биржалары хакерлердің нысанына жиі айналады. Кей жағдайлар миллиондаған доллардың жоғалуына әкелді, тіпті ең қорғалған жүйелер де осал болуы мүмкін. Сондықтан, өзіңіздің криптовалюталық активтеріңіздің қауіпсіздігіне көңіл бөлу өте маңызды: күрделі құпия сөздерді, екі факторлы аутентификацияны және сенімді әмияндарды пайдалану қажет.
Криптовалюталардың даму әлеуеті
Барлық тәуекелге қарамастан, көптеген сарапшы криптовалюталардың болашағы бар деп санайды. Олар жаһандық қаржы жүйесінің ажырамас бөлігіне айналып, транзакцияларды жүргізудің жылдам, арзан және қауіпсіз тәсілдерін ұсына алады. Сонымен қатар, блокчейн және смарт-келісімшарттар сияқты технологиялардың дамуы тек қаржылық емес, экономиканың басқа секторларын да өзгертетін жаңа қосымшалар мен қызметтердің пайда болуына әкелуі мүмкін. Мысалы, орталықсыздандырылған қаржылық қосымшалар (DeFi) қазірдің өзінде белсенді дамып келеді және пайдаланушыларға несиеден бастап саудаға дейінгі қызметтердің кең спектрін ұсынады.
Сонымен, криптовалюта - қаржы әлемін өзгертетін ақшаның жаңа түрі. Ол орталықсыздандыру, қауіпсіздік және жылдамдық сияқты көптеген артықшылық береді, бірақ сонымен бірге құбылмалылық және қауіпсіздік мәселелері сияқты тәуекелдері де бар. Саналы шешімдер қабылдау үшін криптовалютаның не екенін қарапайым сөздермен түсіну маңызды. Болашақта криптовалюталар жаһандық қаржы жүйесінің ажырамас бөлігіне айналуы мүмкін. Сіз оларды неғұрлым ертерек түсінсеңіз, соғұрлым көп мүмкіндіктеріңіз болады.