Жаңа нұсқада лингвистер кейбір әріпті ауыстырып, алып тастады.
28 қаңтарда үкімет латынша қазақ әліпбиін ұсынды. Ол 31 таңбадан тұрады және онда қазақ тілінің 28дыбысы бар. Бұл нұсқа еріктілерде сыналды - 6 ай бойы 25 бен 65 жас аралығындағы адамдар жаңабелгілерді пайдаланып жазып, оқыды, деп хабарлайды Informburo.kz.
Жаңа әліпбиді Ахмет Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институты мен Жұмабай Шаяхметов атындағы«Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы ғалымдары құрастырды. Әліпби 31 әріптентұрады. Қазіргі уақытта біз 42 таңбаны қолданып жүрміз.
Әліпбиде төрт диакритика белгісі қолданылады: умлаут, бревис, седил және макрон.
Умлаут – дауысты дыбыстың үстінде тұрған екі нүкте, әлемдік тәжірибеде басқа тілдерде дыбыстыңжұмсақтығын білдіреді. Салыстыруға арналған мысал:
- А=А;
- Ä=Ә;
- О=О;
- Ö=Ө;
- U=У;
- Ü=Ү.
Макрон – бұл тек дауысты дыбысқа арналған, әріптің үстіндегі сызық. Оныі біреуі – «Ұ». Макрондыбыс қаттылығын білдіреді. Жаңа әліпбиде Y = U әрпі, ал қатаң Ұ = Ū. Бұл қисынды, өйткені екі белгініңде бұған дейін де, қазір де белгілері бар. Қазір ол әріптің төменгі жағында, енді жоғарғы жағындаболады.
Седиль – бұл әріптің астындағы үтір, тек «Ш» әрпі үшін қолданылады. Жаңа әліпбиде С=S және Ш=Ş. Бұл белгі түрік әліпбиінен алынған және әзербайжан тілінде, сондай-ақ Шығыс Еуропа елдеріндеқолданылады. Бір сөзбен айтқанда, ол танымал.
Бревис – әріптің үстіндегі қанат белгісі, қазақтың «ғ» әрпін белгілеу үшін қолданылады. Г=G, Ғ=Ğ, ğ
«Ң» әрпіне жаңа белгі енгізілді. Ол былай белгіленеді: N, ŋ.
Жаңа әліпбиде «э», «ю», «я» дауысты дыбыстары болмайды. «Э» әрпі бар барлық сөз «е» әріптеріменжазылады, мысалы, element («элемент» - Авт.). Екі дауысты дыбысты білдіретін «ю» және «я» әріптерітранскрипция арқылы бөлініп жазылады. Мысалы:
- ю = и+у, жаңа әліпби бойынша: ι+u;
- я = и+а, жаңа әліпби бойынша: ι+а.
Жаңа әліпбиде «ч» әрпі жоқ. Әзірлеушілер «ч»-ны «ш»-ға теңестірді. Себебі, «ч» – қазақ әліпбиі әрпіемес, сырттан алынған.
Латын графикасына көшу 2023 жылдан 2031 жылға дейінгі кезеңге есептелген. Алдағы 3 жылдадайындық кезеңі жоспарланған:
• 2021 - сөздіктер мен әдістемелік материалдарды шығару және басып шығару;
• 2022 - филологтар мен оқытушыларды оқыту;
• 2023 - мектептегі балаларды оқыту.